PGS.TS Nguyễn Viết Thông, nguyên Tổng Thư ký Hội đồng Lý luận Trung ương chia sẻ với PV Báo Thanh tra.

“Đảng tiếp tục lấy được lòng tin của nhân dân”

+ Nhìn lại hơn nửa nhiệm kỳ khóa XIII, đặc biệt là năm 2023, ông thấy công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng có điều gì đặc biệt?

Đảng đang xây dựng, chỉnh đốn ngày càng tốt hơn. So với các nhiệm kỳ trước, 5 mặt công tác về xây dựng Đảng có nhiều điểm mới.

Đầu tiên, về chính trị, đường lối của Đảng ngày càng sát thực tế hơn. Trung ương ban hành các nghị quyết trên các lĩnh vực kinh tế – xã hội, an ninh quốc phòng… đều có tầm nhìn đến năm 2045, như nghị quyết về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; nghị quyết về phát triển kinh tế tập thể…

Thứ hai, về tư tưởng, đến giờ phút này, nền tảng tư tưởng của Đảng tiếp tục được bảo vệ vững chắc.

Thứ ba, về đạo đức, ngay sau Đại hội XIII, chúng ta tiếp tục nhấn mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Trung ương, Bộ Chính trị ban hành nhiều quy định liên quan đến đạo đức của cán bộ, đảng viên. Ví dụ, Trung ương ban hành quy định mới về những điều đảng viên không được làm, đầy đủ hơn so với nhiệm kỳ trước.

Để khuyến khích cán bộ 7 “dám” (dám nghĩ; dám nói; dám làm; dám chịu trách nhiệm; dám đổi mới, sáng tạo; dám đương đầu với khó khăn, thử thách và dám hành động vì lợi ích chung), Bộ Chính trị ban hành Kết luận 14.

Đáng chú ý, trong xây dựng Đảng về đạo đức, chúng ta đẩy mạnh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Điểm mới của nhiệm kỳ này là thành lập Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực cấp tỉnh, bước đầu khắc phục tình trạng “trên nóng, dưới lạnh”.

Chúng ta xử ngày càng nghiêm cán bộ sai phạm, không có vùng cấm, không có ngoại lệ bất kỳ người đó là ai. Minh chứng, nếu khóa XII có 113 cán bộ cao cấp bị xử lý kỷ luật, thì khóa XIII, đến giờ phút này đã gần bằng cả khóa XII.

Thứ tư, về tổ chức, chúng ta tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của Đảng và hệ thống chính trị theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Từ nay đến 2030, tiếp tục sáp nhập đơn vị hành chính cấp huyện, xã.

Thứ năm, về cán bộ, Đảng nêu rõ, cán bộ là gốc của mọi công việc, muôn việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém.

PGS.TS Nguyễn Viết Thông, nguyên Tổng Thư ký Hội đồng Lý luận Trung ương. Ảnh: Đ.X

Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII ra kết luận về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng. So với nghị quyết khóa XII, kết luận có thêm nhóm nhiệm vụ, giải pháp về công tác cán bộ, nhấn mạnh những việc phải làm, kể cả những thí điểm.

Đặc biệt, tại Hội nghị 8, Trung ương đã cho ý kiến về quy hoạch Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa mới (nhiệm kỳ 2026-2031).

Với những kết quả trên, Đảng tiếp tục lấy được lòng tin của nhân dân.

+ Bên cạnh nhiều kết quả đạt được, trong công tác xây dựng và chỉnh đốn Đảng còn điều gì ông băn khoăn?

Hơn nửa nhiệm kỳ thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII, trên cả 5 mặt công tác xây dựng Đảng vẫn còn những hạn chế, khuyết điểm, nhất là có những hạn chế, khuyết điểm kéo dài nhiều nhiệm kỳ nhưng khắc phục chưa triệt để, chưa tốt.

Đáng ra cán bộ phải “7 dám” thì những năm qua lại có tình trạng sợ trách nhiệm, không dám làm. Hay, vẫn còn bộ phận cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống.

Đảng ta xử nghiêm vi phạm, đẩy mạnh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, nhưng tham nhũng vẫn phức tạp; hậu quả các vụ tham nhũng, tiêu cực được phát hiện, vụ sau lớn hơn vụ trước.

Vụ Việt Á, cựu Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long nhận hối lộ hơn 2,2 triệu USD; đến vụ Vạn Thịnh Phát và Ngân hàng SCB, bà Đỗ Thị Nhàn, cựu Cục trưởng Cục Thanh tra, giám sát ngân hàng II, Ngân hàng Nhà nước, nhận hối lộ 5,2 triệu USD.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhiều lần nhấn mạnh phải phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong các cơ quan có chức năng phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Qua vụ Vạn Thịnh Phát, và nhiều vụ khác, chúng ta đã làm tốt chưa?

Cán bộ, đảng viên còn băn khoăn về những khuyết điểm trong xây dựng Đảng, nên cần nghiêm túc kiểm điểm để tiếp tục củng cố lòng tin của nhân dân với Đảng.

Trong công tác cán bộ cần dựa vào dân

+ Đảng đặc biệt quan tâm đến công tác cán bộ, ban hành nhiều quy định; đẩy mạnh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, nhưng vẫn nhiều cán bộ cấp cao vi phạm, bị xử kỷ. Phải chăng do quy trình còn “lỗ hổng”?

Các đại hội trước, công tác cán bộ theo quy trình 3 bước. Đại hội Đảng các cấp tiến tới Đại hội XII thực hiện quy trình 5 bước. Theo tôi, quy trình 5 bước kín hơn, chặt chẽ hơn quy trình 3 bước; lỗi không phải do quy trình.

Tại Hội nghị 8, Trung ương đã cho ý kiến về quy hoạch Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa mới (nhiệm kỳ 2026-2031). Ảnh: N.Bắc

Vậy tại sao vẫn lọt nhân sự không đủ đức, đủ tài vào cấp ủy, vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng? Có 4 lý do!

Thứ nhất, người đứng đầu cơ quan, đơn vị có thực hiện nghiêm quy trình 5 bước không, hay lợi dụng quy định còn sơ hở để lồng ghép mục đích cá nhân.

Thứ hai, Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đề cập đến chạy chức, chạy quyền, nhưng nhận diện biểu hiện chưa rõ. Cho nên, tháng 7/2023, Bộ Chính trị ban hành Quy định 114 về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ. Tại quy định này, Bộ Chính trị đã nhận diện rõ các hành vi chạy chức, chạy quyền, lợi dụng chức vụ trong công tác cán bộ, bịt kín những “lỗ hổng”.

Thứ ba, tinh thần phê bình và tự phê bình của cán bộ, đảng viên còn yếu, dĩ hòa vi quý. Cấp trên không dám phê bình cấp dưới vì sợ mất phiếu, thậm chí để có nhiều phiếu tín nhiệm cao, người ta có động tác “đi nhẹ, nói khẽ, cười duyên”. Còn cấp dưới không dám góp ý với cấp trên vì sợ bị trù dập. Đâm ra, kết quả kiểm điểm, bình xét đều tốt. Mà tốt thì đó là điều kiện để giới thiệu nhân sự.

Thứ tư, là cơ chế thị trường, sức mạnh của đồng tiền. Cha ông ta nói “đồng bạc đâm toạc tờ giấy”, rồi “cái gì không thể mua được bằng tiền thì mua được bằng rất nhiều tiền”. Thực tế, người ta đã mua được cán bộ bằng nhiều tiền, và rất nhiều tiền.

+ Vậy làm thế nào để chọn cán bộ đủ đức, đủ tài cho nhiệm kỳ mới? Có nên quy trách nhiệm người giới thiệu nhân sự vào cấp ủy, nếu cán bộ có vi phạm?

Với hệ thống các quy định hiện nay nếu thực hiện nghiêm sẽ thay đổi về chất trong công tác cán bộ. Ta không nên ảo tưởng Quy định 114 được ban hành sẽ như “chổi thần” quét sạch cán bộ hư hỏng. Nhưng quy định này là căn cứ quan trọng để kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ.

Bên cạnh thực hiện nghiêm các quy định, trong công tác cán bộ cần dựa vào dân. Tôi suy nghĩ mãi, phải chăng cần xây dựng cơ chế hỏi nhân dân về cán bộ, xem uy tín có tốt không; lấy sự hài lòng của nhân dân là một tiêu chí đánh giá cán bộ.

Vừa rồi, lấy phiếu tín nhiệm ở Quốc hội, những bộ trưởng ở những bộ để nhiều khuyết điểm thì phiếu tín nhiệm thấp nhiều. Hay ở cấp tỉnh, Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Phúc hơn 53% phiếu tín nhiệm thấp. Mà phiếu tín nhiệm thấp thì phải từ chức hoặc bỏ phiếu tín nhiệm. Như vậy, hình thức lấy ý kiến tín nhiệm rất quan trọng.

Cán bộ hôm qua là vĩ đại, ngày hôm nay không nhất định còn vĩ đại nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân, không còn trong sáng nữa. Trước khi được bổ nhiệm, cán bộ đó là người tốt, nhưng khi có chức, có quyền thì hư hỏng. Cho nên, không thể quy trách nhiệm xử lý người giới thiệu cán bộ đó được.

Còn nếu người giới thiệu bị mua chuộc, biết cán bộ có khuyết điểm mà che dấu vẫn giới thiệu thì mới quy trách nhiệm.

+ Trong công tác cán bộ, ông có kỳ vọng gì thời gian tới?

Để Đảng ta ngày càng trong sạch, vững mạnh hơn, thì cán bộ, trước hết là Uỷ viên Bộ Chính trị, Uỷ viên Ban Bí thư, Uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng phải nêu gương. Cán bộ thực sự gương mẫu, mọi việc sẽ tốt.

Trong Bộ Chính trị, cá nhân Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng được ca ngợi là người mẫu mực toàn diện. Tuy nhiên, một mình Tổng Bí thư không đủ sức làm hết tất cả. Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Trung ương Đảng thực sự gương mẫu, ai có thể chạy chọt được.

Chúng ta không duy ý chí, cứ đòi hỏi cán bộ gương mẫu, nhưng không bảo đảm cuộc sống cho họ. “Đói ăn vụng, túng làm liều”, không có cơ chế thì không thể có đội ngũ cán bộ trong sáng được. Chúng ta cần trả lương cao để cán bộ yên tâm công tác, không phải nhận bất kỳ đồng tiền biếu nào.

Đất nước ngày càng tốt lên. Đảng cũng ngày càng tốt lên vì đó là xu thế. Nói như vậy không phải tự tốt, mà Đảng phải xây dựng, chỉnh đốn để ngày càng tốt hơn, để lãnh đạo xây dựng, phát triển đất nước nhanh, bền vững.

+ Xin cảm ơn ông!